Θεατράνθρωπος. “Φάρος” της Τέχνης και των Γραμμάτων. Μόνο χαρά και τιμή που συνομιλώ μαζί του, μπορώ να αισθάνομαι. Για το MySalonika, ένας καλλιτέχνης που ο λόγος του, είναι ακριβός σε νόημα και μια συζήτηση μαζί του, σε κάνει πλουσιότερο.
συνέντευξη στο Γιώργο Παπανικολάου
Γιατί ο “Μέγας Ιεροεξεταστής” του Ντοστογιέφσκι, σε θεατρική παράσταση, ετούτη την εποχή; Τί σας ώθησε στην επιλογή αυτού του έργου;
Εδώ και καιρό πίστευα ( και ακόμα το πιστεύω, ακράδαντα ) πως το θέατρο θα ήταν καλό να ξαναγυρίσει στις μεγάλες του πηγές. Στα μεγάλα κείμενα των μεγάλων συγγραφέων και ποιητών. Να πάψει να συναγωνίζεται τον κινηματογράφο και την τηλεόραση ( που έχουν, έτσι κι αλλιώς, άλλη αποστολή και φυσιογνωμία ) και να ξαναβρεί τον εαυτό του, ως ο θρίαμβος του λόγου και ως εξαίρετο επίτευγμα του πολιτισμού του λόγου και του πνεύματος. Να μας βοηθήσει λίγο να έρθουμε και πάλι σε επαφή με τα μεγάλα κείμενα και τα μεγάλα ερωτηματικά. Εν ολίγοις, να μας βοηθήσει να το ¨φιλοσοφήσουμε¨ και λίγο… μήπως και βρούμε καμμιάν άκρη, σε αυτούς τους χαλεπούς καιρούς , τους έσχατους!
Ο ¨Ιεροεξεταστής¨ ανταποκρίνεται απόλυτα στις ιδέες μου και στις ανησυχίες μου. Ήθελα από σκηνής, να μοιραστώ αυτό το κείμενο με τους θεατές. Να τους παροτρύνω να ακούσουν αυτό το εμβληματικό και αποκαλυπτικά προφητικό κείμενο αυτού του μέγιστου συγγραφέα! Αυτό το κείμενο , θα έλεγε κανείς, πως τα λέει όλα! Απαντά σε όλα! Σε όλα αυτά που μας κάνουν να μένουμε άφωνοι, απορημένοι, ενεοί μπροστά στο παράλογο του καιρού μας. Στα παράλογα που ζούμε και βιώνουμε όλοι μας πια… Και παρά την αποκαρδιωτική ¨αξονική τομογραφία¨ της ανθρώπινης φύσης που σου δίνει το κείμενο, ο συγγραφέας σου προτείνει λύση… Αυτό ακριβώς που φαίνεται να είναι η αδυναμία του ανθρώπου αυτό ακριβώς είναι και η δύναμή του! Η ελευθερία της επιλογής του! Αρκεί να το συνειδητοποιήσει και να πάρει την ευθύνη του! Την ευθύνη να επιλέξει – αυτός, και όχι άλλοι αντ’ αυτού – έναν καλύτερο κόσμο, ένα καλύτερο μέλλον, μια καλύτερη ζωή, και να αναλάβει την ευθύνη και το κόστος αυτής της επιλογής! Όλα είναι στο χέρι μας! Όλα μπορούμε να τα αλλάξουμε, προς το καλύτερο! Και πρέπει να τα αλλάξουμε, και άμεσα μάλιστα, γιατί αλλιώς το μέλλον θα είναι αβέβαιο… (Πόλεμος έρχεται…)
Η παράσταση συνεχίζεται για δεύτερη χρονιά. Αυτό δείχνει τη μεγάλη επιτυχία του έργου… Τα μεγάλα κείμενα είναι “φάρος” στη ζωή. Στους χαλεπούς καιρούς που ζούμε, όταν τελειώσει η παράσταση, ανάψουν τα φώτα, ο θεατής σε μια σκληρή κοινωνία σε κρίση, πόσο εύκολο είναι να “κουβαλά” έξω από το θέατρο, αυτό το καταστάλαγμα τέχνης;
Γιατί να μην είναι ¨εύκολο¨;… Και γιατί να το ¨κουβαλάς¨; ¨ Το καταστάλαγμα τέχνης ¨ απεναντίας σου δημιουργεί ψυχική ευφορία, σου ανοίγει το μυαλό, σε κάνει να πετάς. Πιστεύω πως είναι ευεργετικό και λυτρωτικό. Τα μεγάλα κείμενα, τα σπουδαία έργα, από κάθε άποψη σε αποζημιώνουν. Απαντούν στις απορίες σου και στα ερωτηματικά σου. Αν και εφ’ όσον, εννοείται, η βλάβη – που έχουμε υποστεί, λίγο έως πολύ, όλοι μας, λόγω εποχής, λόγω καπιταλισμού δηλαδή – δεν είναι ανήκεστος… Δηλαδή, αν τα κατάφεραν να σε κάνουν να μην έχεις πια απορίες και ερωτηματικά… να είσαι ένα άβουλο ον που άγεται και φέρεται! Υποχείριο, δηλαδή, των σχεδίων τους! Το ¨καταστάλαγμα¨, λοιπόν, αυτό ¨της τέχνης¨, όπως λέτε, τότε ίσως να μας κάνει πιο υπεύθυνους, απέναντι στον εαυτόν μας και στην κοινωνία. Άλλωστε – φτάνει, πια – αρκετή σαχλαμάρα επωάσαμε, δεχτήκαμε, ανεχτήκαμε, αφομοιώσαμε, δημιουργήσαμε, καταναλώσαμε!!! Δεν έχουμε άλλες δικαιολογίες… Έρχονται δύσκολοι καιροί! Ας κάνουμε, επιτέλους κάτι! Κάτι! Ελπίζω και εύχομαι να μην ¨ακούγομαι¨ απόλυτος και κυρίως ο τόνος του λόγου μου να μην είναι ¨δασκαλίστικος¨… Αν ναι, συμπαθάτε με… Οι καταστάσεις που ζούμε είναι πολύ άγριες… (Πόλεμος έρχεται…)
Αν δεν κάνω λάθος, τηλεοπτικά η τελευταία σας παρουσία ήταν στη “Βέρα στο Δεξί”. Ένα καθημερινό καλόγουστο σήριαλ. Πόσο εύκολο είναι να υπάρξει αισθητική στη μικρή οθόνη, στις μέρες μας;
Τα νέα σήριαλ που δείχνει αυτήν την περίοδο η κρατική τηλεόραση με τους υπέροχους εγγλέζους ηθοποιούς μας βεβαιώνουν πως όλα γίνονται! Αρκεί να θέλεις! Και να υπάρχουν βεβαίως και τα χρήματα! Και σίγουρα η ανάλογη ιδεολογία! Η ιδεολογία πως τουλάχιστον απευθύνεσαι σε ανθρώπους και διαμορφώνεις πολίτες και όχι απλώς καταναλωτές. Η ¨Βέρα στο δεξί¨ ήταν μια ειλικρινής σειρά. Δεν ξεγέλασε κανέναν. Είχαμε πολύ ωραίο σενάριο, γενναιόδωρη παραγωγή και την τύχη σχεδόν μιας ιδανικής διανομής ηθοποιών. Όμως η ελληνική ιδιωτική τηλεόραση επίσης δεν έχει ξεγελάσει κανέναν. Κάνει την δουλειά της. Κινείται στο πλαίσιο μιας αγοράς και κοιτάει το συμφέρον της. Το θέμα είναι :εμείς, τί κάνουμε; Δεν έχουμε και μείς οι τηλεθεατές ευθύνη; Κάνουμε τηλεθεάσεις που δημιουργούν σύγχυση και βεβαίως ανησυχία… Εντέλει – εάν το θέλουμε – ας στείλουμε ένα σαφές μήνυμα. Τι είμαστε; Είμαστε πολίτες; Ή καταναλωτές; Ας τοποθετηθούμε… Και ας διεκδικήσουμε το γούστο που μας αναλογεί! Αν μας αναλογεί…
Ο ελληνικός κινηματογράφος πώς σας φαίνεται τα τελευταία χρόνια; Υπάρχουν δουλειές που να έχετε δει (νέους εκφραστές ή παλαιότερους κινηματογραφιστές) και εντοπίσατε ενθαρρυντικά σημάδια;
Ανοίγετε μεγάλο θέμα… Ο κινηματογράφος είναι πολύ αριστοκρατικό σπόρ στη χώρα μας. Όπως και να ‘ναι, θαυμάζω όλους αυτούς τους τρελούς που εις πείσμα των καιρών, κι ενώ είναι χρεωμένοι ως τον λαιμό, επιμένουν να κάνουν ταινίες. Όμως το οικονομικό είναι μια παράμετρος που δημιουργεί ασφυξία στον δημιουργό! Είναι θλιβερό να εξαρτάται από το γούστο και τις όποιες δεσμεύσεις των οικονομικών παραγόντων! Σε κάθε περίπτωση όμως – φεύ! – έχουμε την κυβέρνηση που μας αναλογεί, τους πολιτικούς που μας αναλογούν, τους ήρωες που μας αναλογούν… άρα έχουμε και το θέατρο που μας αναλογεί και τον κινηματογράφο που μας αναλογεί! Εμείς οι θεατές, οι πολίτες είμαστε υπεύθυνοι για αυτά που καταναλώνουμε. Αν δεν μας αρέσει κάτι ας το αλλάξουμε, αλλάζοντας κατ’ αρχήν εμείς οι ίδιοι. Αλλάζοντας εμείς, αλλάζουμε τον κόσμο όλο! Όσο για τους κινηματογραφιστές, αν είχα την ευκαιρία να τους έλεγα κάτι, θα τους έλεγα μόνον αυτό: πόλεμος έρχεται…
Αγαπημένη μου δική σας παράσταση είναι “Το παιχνίδι των Θεών” που κάνατε με τη Κάτια Δανδουλάκη. Από τα πολλά θεατρικά έργα και συνεργασίες που έχετε κάνει, υπάρχει κάποια που να αγαπάτε-για προσωπικούς λόγους- ελάχιστα παραπάνω;
Ναι, σίγουρα κάποια πράγματα από αυτά που κάνουμε για κάποιους λόγους – κι όχι πάντα και απαραίτητα για αυστηρά καλλιτεχνικούς – τα κρατάμε στην θύμησή μας με μιαν ιδιαίτερη τρυφερότητα… Δεν θα ήθελα όμως να αναφερθώ σε αυτά, και μη με παρεξηγήσετε, σας παρακαλώ… Αλλά, μιας και το αναφέρατε… θα σας έλεγα μόνο πως: η Κάτια είναι πολύτιμη! Τι σπάνιο πλάσμα! Τι άνθρωπος! Δώρο! Εκ Θεού!
Στην Αθήνα, υπάρχουν πολλά θέατρα, μικρά και μεγάλα.. Πόσο εύκολο είναι να διατηρηθεί η προσέλευση του κόσμου, σε δύσκολους καιρούς;
Δύσκολο, πολύ δύσκολο. Αλλά δεν κινδυνεύει η χώρα από την πληθώρα των θεάτρων, αλλοίμονο! Θέατρα, μακάρι να υπάρχουν, όσο γίνεται περισσότερα! Τώρα… το τι παρουσιάζει το κάθε θέατρο, αυτό είναι μια άλλη ιστορία, μια άλλη συζήτηση… Αλλά, τι να λέμε τώρα… (Πόλεμος έρχεται…)
Εσείς έχετε χαράξει ένα δρόμο με το Θέατρο ΣΥΝ ΚΑΤΙ. Ποια είναι τα σχέδια και τα οράματα αυτής της ομάδας ανθρώπων;
Ευχόμαστε, πρώτα απ’ όλα να αντέξουμε. Γνωρίζουμε πως δεν ακολουθούμε τη νότα της εποχής, αλλά θέλουμε να έχουμε την συνείδησή μας ήσυχη, κάνοντας πράγματα που αγαπάμε και που νομίζουμε πως κάτι έχουν να πουν στον καιρό μας… Και φυλάμε στη συνεργασία μας, ως κόρην οφθαλμού, έναν τρόπο ευγενικό που έχουμε μεταξύ μας, θεωρώντας τον μέρος της δημιουργικότητάς μας, και ασπίδα απέναντι στην χυδαιότητα με την οποία μας βομβαρδίζει η εποχή. Αλήθεια, τι εποχή! Τι ασκήμια! Τι φρίκη!… (Πόλεμος έρχεται…)
Και συγγραφέας βιβλίου-θεατρικού έργου με τίτλο ¨Εις το όνομα της Μητρός και του Υιού”. Πώς προέκυψε στη Ρόδο, ετούτη η συγγραφή, το καλοκαίρι του 2010;
Αναπάντεχα… ως εκ θαύματος. Μάλλον, βρήκαν ευκαιρία να εκφραστούν σκέψεις και ιδέες που με απασχολούσαν καιρό τώρα. Έγραψα άλλα δύο από τότε ( το ¨ Του Υιού και του Αγίου ¨ και το ¨ Τα του πνεύματος τω πνεύματι ¨- δεν έχουν ακόμα εκδοθεί…) κλείνοντας έτσι, κατά κάποιον τρόπο, με μια τριλογία, την περιπέτεια γύρω από ένα θέμα.
Λίγο πριν στη παράσταση, όσο είστε στο καμαρίνι, ανήκετε στους ηθοποιούς που αποζητούν ηρεμία για αυτοσυγκέντρωση; Πώς καταπολεμάτε το άγχος πριν χτυπήσει το τρίτο κουδούνι;
Την ηρεμία την αποζητώ, έτσι και αλλιώς, και στην ζωή μου. Ανέκαθεν. Η μόνη πολυτέλεια διεκδικώ. Δεν μου άρεσαν και εξακολουθούν να μη μου αρέσουν οι θόρυβοι, το χαχανητά, και οι πλακάρες… Όσο για το καμαρίνι… Στην Ελλάδα μάλλον δεν θα έχουμε ποτέ την ιδανική για τον ηθοποιό συνθήκη… Πώς γίνεται και σχεδόν πάντα οι συνθήκες είναι αντίξοες;… Ευτυχώς με τα χρόνια και την εμπειρία μαθαίνω να το διαχειρίζομαι όλο και καλύτερα… Όμως η συνθήκη γενικότερα είναι αντιπνευματική, άρα και αντιθεατρική… Είμαι 30 χρόνια στο θέατρο και παρατηρώ τις αλλαγές… Το τοπίο σήμερα είναι θλιβερό… Και οι θεατές ακόμα… Τι κρίμα – πολλές φορές είναι τόσο σαδιστικά απρόσεκτοι… Οι Έλληνες νομίζω πως δεν είμασταν έτσι… Πώς γίναμε έτσι;… Ασφαλώς, θα μου πείτε, λείπει η παιδεία… Λες και την χώρα αυτήν δεν την κατοικούν πια Έλληνες… Ναι… Ίσως… Αν Έλληνες είναι αυτοί που έχουν ελληνική παιδεία… Οι Έλληνες, απ’ ότι φαίνεται, δεν έχουμε πια ελληνική παιδεία… Ίσως… Τι να πω… Δεν ξέρω… Για τούτα και για κείνα, λοιπόν, ακόμα και τώρα, πριν βγω στη σκηνή κάνω τον σταυρό μου και Τον παρακαλώ να γίνει το θέλημά Του! Βλέπετε, είμαι, μάλλον ¨χριστιανός σοσιαλιστής¨, όπως θα έλεγε και ο Ντοστογιέφσκυ…
Κάποια φράση από τον “Ιεροεξεταστή” που σας παίδεψε πολύ στις πρόβες και την αγαπήσατε πολύ; Κάποιο σημείο του κειμένου που σας σκιρτά τη καρδιά;
Όλο το κείμενο με εμπνέει και με ενθουσιάζει! Μακάρι να μπορούσα να το πάω παντού, στις πλατείες, στα αμφιθέατρα, στις εκκλησίες, στην Βουλή,… παντού! Καμμιά φράση δε δεν με παίδεψε! Κατανοώ απολύτως το τι λέει. Γι αυτό και τις αγάπησα όλες! Καθημερινά τις φέρνω στο μυαλό μου και ακόμα και τώρα αναφωνώ « τι μεγάλος που είναι ο Ντοστογιέφσκυ! Τι προφήτης! Όλα μας τα έχει πει, όλα!» Ναι, δεν έχουμε δικαιολογίες! Οι μεγάλοι ποιητές, οι μεγάλοι συγγραφείς, οι μεγάλοι στοχαστές μας τα έχουν πει όλα! Εμείς παραμένουμε, με πείσμα κιόλας παιδικό, ανεπίτρεπτα αδιάβαστοι… Με αποτέλεσμα η ιστορία να επαναλαμβάνεται και οι άνθρωποι να μην εννοούμε να καταλάβουμε! Και ιδού τα αποτελέσματα… (Πόλεμος έρχεται…)
Ο Ιάκωβος Καμπανέλλης, θυμάμαι έλεγε, πως “θεατρική παράσταση είναι ένα μεγαλοφυές «ψεύδος», η οποία με τόσο λιτά μέσα, σε μια σκηνή κάποιων δεκάδων τετραγωνικών μέτρων μόνο, αναπαριστά τη ζωή μας και την πραγματικότητα πολύ πιο καθαρά και ισχυρά απ’ όσο στην ίδια την πραγματικότητα. Θα συμφωνήσω-ποιός είμαι εγώ άλλωστε να πάω κόντρα σε αυτό;-με την μόνη διαφορά, να προσθέσω, το μεγαλείο της αλήθειας, όταν ο Κωνσταντίνος ερμηνεύει επάνω στη σκηνή. Αυτή του, την αλήθεια, την βλέπω κάθε φορά, που εκείνος είναι επί σκηνής. Κατάθεση Ψυχής.
Στην Αθήνα, στο Studio Κυψέλης, μία “μυσταγωγική” παράσταση, που όποιος έχει δει, μιλάει με τα καλύτερα λόγια. Για λίγες ακόμα παραστάσεις…Ο Κωνσταντίνος Κωνσταντόπουλος σε μια σπουδαία θεατρική στιγμή.
